Ammonium Sulphate, ज्याला सामान्यतः N20 खत म्हणून ओळखले जातं, हे शेतीमध्ये वापरले जाणारे एक प्रभावी नायट्रोजनयुक्त रासायनिक खत आहे. यात 20–21% नायट्रोजन (अ‍ॅमोनियम स्वरूपात) आणि 24% सल्फर (सल्फेट स्वरूपात) असतो, जो एकत्रितपणे पिकांना झपाट्याने वाढ देणे, पर्णसंवर्धन करणे आणि उत्पादन वाढवण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरतो.
हे खत विशेषतः अशा पिकांसाठी फायदेशीर आहे ज्यांना सल्फरची गरज जास्त असते – जसे की तीळ, भुईमूग, सोयाबीन, कांदा, लसूण, कोबी इ. हे प्रथिन निर्मिती, क्लोरोफिल तयार होणे आणि झाडांच्या एकूण वाढीसाठी उपयुक्त आहे. सल्फरचे प्रमाण कांद्याचा स्वाद, भुईमुगात तेलाचे प्रमाण आणि मुळांची वाढ सुधारण्यासाठी गरजेचे असते.
Urea (N46) च्या तुलनेत, अमोनियम सल्फेटमधून नायट्रोजनचे नुकसान कमी होते कारण ते हवेमध्ये एकत्र होत नाही (volatile नाही) आणि मातीचा pH कमी करते, त्यामुळे अल्कलाइन मातीसाठी हे योग्य ठरते.
जरी तुमचं उत्पादन धान्य, फळं, भाजीपाला, किंवा ऊस असेल तरी अमोनियम सल्फेट (N20) हे एक परवडणारे, प्रभावी आणि संतुलित खत ठरू शकते. हे खत बियाणे पेरणीच्या वेळी (basal dose) किंवा वाढीच्या सुरुवातीच्या टप्प्यावर (top dressing) दिले जाते. साधारणतः 25 ते 70 किलो प्रति एकर डोस दिला जातो.
तुम्ही रासायनिक शेतीचे फायदे आणि तोटे ( Advantages & Disadvantages of Chemical Farming ) याची माहिती रासायनिक शेतीचे फायदे आणि तोटे ( Advantages & Disadvantages of Chemical Farming ) या ब्लॉगमध्ये जाणून घेऊ शकता.
🌱 अमोनियम सल्फेट (N20) खत म्हणजे काय? ( What is Ammonium Sulphate (N20) Fertilizer? )
अमोनियम सल्फेट हे एक अतिशय लोकप्रिय व व्यापक वापरले जाणारे अजैविक नायट्रोजनयुक्त खत आहे, ज्याचे रासायनिक सूत्र आहे (NH₄)₂SO₄.
या खतात खालील पोषकतत्त्वे असतात:
नायट्रोजन (N): 20–21% (मुख्यतः अमोनियम स्वरूपात – NH₄⁺)
सल्फर (S): 24% (सल्फेट स्वरूपात – SO₄²⁻)
हे एक पांढऱ्या रंगाचे स्फटिकासारखे खत असून पाण्यात सहज विद्राव्य आहे. याला N20 खत असेही म्हणतात कारण त्यात 20% नायट्रोजन असतो.
🧪 अमोनियम सल्फेटचे पोषणमूल्य ( Nutrient Composition of Ammonium Sulphate ):
| पोषकतत्त्व ( Nutrient ) | प्रमाण ( Content ) |
|---|---|
| नायट्रोजन (N) | 20–21% (अमोनियम) |
| सल्फर (S) | 24% (सल्फेट) |
✅ अमोनियम सल्फेट (N20) चे फायदे ( Benefits of Ammonium Sulphate (N20) ):
- नायट्रोजन आणि सल्फर एकत्रित पुरवतो, जे प्रथिने निर्मिती व हिरवळीच्या वाढीसाठी आवश्यक आहेत.
- मुळांची चांगली वाढ होते, तसेच तेलबियामध्ये तेलाचे प्रमाण वाढवतो.
- मातीचा pH कमी करतो – त्यामुळे क्षारीय मातीसाठी आदर्श आहे.
- स्थिर स्वरूपातील नायट्रोजन – युरियाच्या तुलनेत कमी नुकसान होते.
- सुरुवातीच्या वाढीच्या टप्प्यांमध्ये उत्तम वाढ व निरोगी विकासासाठी फायदेशीर आहे.
🌿 योग्य पिके ( Suitable Crops ):
Ammonium Sulphate हे खालील पिकांसाठी विशेष फायदेशीर आहे:
तेलबिया पिके ( Oilseeds ): भुईमूग, सोयाबीन, मोहरी, सूर्यफूल
धान्य पिके ( Cereals ): तांदूळ, गहू, मका
फळे व भाजीपाला ( Fruits & Vegetables ): बटाटा, कांदा, लसूण, कोबी, टोमॅटो
चहा व ऊस ( Tea & Sugarcane ): पाने हिरवीगार ठेवतो व वाढीसाठी मदत करतो.
📅 अमोनियम सल्फेट कधी व कसे वापरावे ( When & How to Use Ammonium Sulphate – N20 ):
📌 वापरण्याची योग्य वेळ ( Timing ):
पेरणीच्या वेळी (Basal dose)
वाढीच्या सुरुवातीच्या टप्प्यावर (Top dressing)
📌 वापरण्याची पद्धत ( Application Method ):
ओलसर मातीवर फवारणी/पसरवून किंवा सिंचनापूर्वी वापरावे.
फर्टिगेशन सिस्टममध्ये वापरता येते (पाण्यात विद्राव्य प्रकार असल्यास).
कोरड्या जमिनीत वापरल्यास मातीखाली हलके झाकावे.
⚖️ शिफारस केलेला डोस (प्रति एकर) ( Recommended Dosage (per acre) ):
| पीक प्रकार ( Crop Type ) | डोस (कि.ग्रा./एकर) ( Dosage (kg/acre) ) |
|---|---|
| तांदूळ / गहू | 40–60 कि.ग्रा. |
| भुईमूग / मोहरी | 35–50 कि.ग्रा. |
| भाजीपाला | 25–40 कि.ग्रा. |
| फळे / ऊस | 40–70 कि.ग्रा. |
टीप ( Note ): माती चाचणी व स्थानिक मार्गदर्शनानुसार समायोजन करावे.
⚠️ घ्यावयाची काळजी ( Precautions ):
- थंड, कोरड्या व हवाबंद ठिकाणी साठवून ठेवावे.
- चुनखडी, राख यासारख्या क्षारीय पदार्थांपासून दूर ठेवावे.
- ओलसर मातीवर वापरणे चांगले किंवा वापरल्यानंतर सिंचन करावे.
- जास्त डोस देणे टाळावे – वेळोवेळी माती चाचणी करावी.
🔄 इतर नायट्रोजन खतांशी तुलना ( Comparison with Other Nitrogen Fertilizers ):
| खताचे नाव ( Fertilizer ) | (N) नायट्रोजन % | इतर पोषकतत्त्व ( Other Nutrients ) | मुख्य उपयोग व फायदा ( Key Benefit ) |
|---|---|---|---|
| युरिया Urea (N46) | 46% | — | नायट्रोजन जास्त, पण वाफरून नायट्रोजन निघतो |
| CAN (N25) | 25% | कॅल्शियम ( Calcium ) | स्थिरता जास्त, pH संतुलित ठेवतो |
| Ammonium Sulphate (N20) | 20% | 24% सल्फर ( Sulphur ) | नायट्रोजन + सल्फर, क्षारीय मातीसाठी चांगले |
| DAP | 18% | 46% फॉस्फरस ( Phosphorus ) | मुळांची वाढ आणि सुरुवातीसाठी उत्तम |
| SSP | — | 16% P + सल्फर ( Sulphur ) | फुलांची वाढ, मुळांचा विकास |
तुम्ही रासायनिक शेती म्हणजे काय? ( What is Chemical Farming? ) याची माहिती रासायनिक शेती म्हणजे काय? फायदे, धोके आणि परिणाम कोणते? ( What is Chemical Farming? Benefits, Risks, and Impact Explained Simply ) या ब्लॉगमध्ये जाणून घेऊ शकता.
निष्कर्ष (Conclusion):
आजच्या उत्पादनशील शेतीमध्ये, Ammonium Sulphate (N20) हे खत एका दुहेरी पोषणमूल्याचे उत्तम उदाहरण आहे. यातील 20% नायट्रोजन आणि 24% सल्फर यांचा संयोग पिकांची वाढ, भरघोस उत्पादन, आणि चवदार व पोषक पिके मिळवण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
हे विशेषतः सल्फर-अभावी मातीसाठी व अल्कलाइन मातीसाठी उपयुक्त आहे. युरियाच्या तुलनेत त्यातून नायट्रोजनचे नुकसान कमी होते आणि मातीची सुपीकता सुधारते.
✅ समजूतदारपणे वापरल्यास, अमोनियम सल्फेट म्हणजे पोषण, चांगली वाढ, आणि जास्त उत्पादन यासाठी गुरुकिल्ली ठरू शकते!
FAQs:
1. अमोनियम सल्फेट (N20) खत कशासाठी वापरले जाते? ( What is Ammonium Sulphate (N20) fertilizer used for? )
हे खत नायट्रोजन आणि सल्फर पुरवते जे वनस्पतींची वाढ, प्रथिन निर्मिती आणि हिरवेपणा वाढवण्यासाठी अत्यावश्यक आहे. हे तेलबिया, धान्य, भाजीपाला, फळपिकांसाठी उपयुक्त आहे.
2. अमोनियम सल्फेट आणि युरिया यामध्ये काय फरक आहे? ( How is Ammonium Sulphate (N20) different from Urea? )
युरियामध्ये नायट्रोजनचे प्रमाण जास्त (46%) असते, पण त्याचे नुकसानही जास्त होते. अमोनियम सल्फेटमध्ये 20% नायट्रोजन व 24% सल्फर असते, ते जास्त स्थिर असून मातीचा pH कमी करते, त्यामुळे अल्कलाइन मातीसाठी फायदेशीर आहे.
3. कोणती पिके अमोनियम सल्फेट वर चांगली प्रतिक्रिया देतात? ( Which crops respond best to Ammonium Sulphate (N20)? )
तांदूळ, गहू, मोहरी, भुईमूग, सोयाबीन, कांदा, लसूण, बटाटा, कोबी, ऊस यांसारखी पिके या खतावर चांगली वाढतात.
4. अमोनियम सल्फेट कधी व कसा वापरावा? ( When and how should I apply Ammonium Sulphate (N20)? )
हे खत पेरणीवेळी (Basal dose) किंवा वाढीच्या सुरुवातीला (Top dressing) वापरावे. ओलसर जमिनीत टाकावे किंवा टाकल्यानंतर पाणी द्यावे. क्षारी पदार्थांबरोबर (उदा. चुनखडी, राख) मिसळू नये.
5. अमोनियम सल्फेटचा डोस किती असावा? ( What is the recommended dosage of Ammonium Sulphate (N20) per acre? )
पिकानुसार डोस बदलतो:
धान्य पिक: 40–60 किलो प्रति एकर
भाजीपाला: 25–40 किलो प्रति एकर
तेलबिया: 35–50 किलो प्रति एकर
ऊस / फळपिक: 50–70 किलो प्रति एकर
मित्रांनो तुम्हाला आजची अमोनियम सल्फेट (N20) खत म्हणजे काय? ( What is Ammonium Sulphate (N20) Fertilizer? ) ही माहिती कशी वाटली याबद्दल कमेंट नक्की करा आणि अशाच माहितीसाठी Green Sheti ला नक्की फॉलो करा आणि सबस्क्राईबही करा.
Related Topics
- रासायनिक शेतीचे फायदे आणि तोटे ( Advantages & Disadvantages of Chemical Farming )
- युरिया (N46) म्हणजे काय? ( What is Urea (N46)? )
- सघन शेती ( Intensive Farming ) – शेती व प्रकार / Agriculture & Types of Farming
- रासायनिक शेती म्हणजे काय? फायदे, धोके आणि परिणाम कोणते? ( What is Chemical Farming? Benefits, Risks, and Impact Explained Simply )