नवनवीन प्रकारचे लहान लहान रोपे एका ठिकाणाहून खोदून दुसऱ्या ठिकाणी लावण्याचा प्रक्रियेला ‘वृक्षारोपण’ किंवा ‘वृक्ष लागवड’ असे म्हणतात. त्याचबरोबर बऱ्याच वेळा बिया पेरून देखील झाडे वाढवली जातात.
आपल्याला झाडे आणि वनस्पतींमधून ऑक्सिजन मिळतो, जो आपल्याला जिवंत ठेवण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. निसर्ग सर्व सजीवांवर वृक्ष आणि वनस्पतींच्या माध्यमातून अनंत उपकार करतो. झाडे आणि वनस्पती आपल्याला सावली देतात. आपल्याला झाडे आणि वनस्पतींपासून फळे आणि फुले देखील मिळतात. निसर्गाचा समतोल राखण्यासाठी आणि आपल्या सभोवतालचे वातावरण स्वच्छ आणि प्रदूषण विरहित ठेवण्यासाठी झाडे लावणे खूप महत्त्वाचे आहे.
तुम्ही ‘विस्तृत शेती’ ( Extensive Farming ) या विषयीची माहिती विस्तृत शेती ( Extensive Farming )- शेती व प्रकार / Agriculture & Types of Farming या लेखात जाणून घेऊ शकता.
वृक्षारोपण / वृक्ष लागवडीचे महत्त्व ( Importance of Tree Plantation ):
निसर्गाचा समतोल राखण्यासाठी आणि आपल्या सभोवतालचे वातावरण स्वच्छ आणि प्रदूषण विरहित ठेवण्यासाठी झाडे लावणे खूप महत्त्वाचे आहे. निसर्ग सर्व सजीवांवर वृक्ष आणि वनस्पतींच्या माध्यमातून अनंत उपकार करतो. झाडे आणि झाडे आपल्याला सावली देतात. आपल्याला झाडे आणि वनस्पतींपासून फळे आणि फुले देखील मिळतात. आपल्याला झाडे आणि वनस्पतींमधून ऑक्सिजन मिळतो, जो आपल्याला जिवंत ठेवण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. अनेक झाडांच्या साल ह्या औषधे बनवण्यासाठी वापरल्या जातात.
झाडांच्या लाकडापासून फर्निचर बनवले जाते. झाडांमधूनही कागद मिळतो. झाडे आणि वनस्पतींच्या कोरड्या पानांपासून कंपोस्ट देखील तयार केले जाते. झाडे आणि वनस्पती आपल्या पर्यावरणाचे रक्षण करतात, म्हणून आपण झाडे तोडू नये. आज आपल्या लोभापोटी आपण झाडे तोडून आपल्या पर्यावरणाची मोठी हानी करत आहोत. त्यामुळे पक्ष्यांची घरे उद्ध्वस्त होत आहेत आणि पर्यावरणही प्रदूषित होत आहे. झाडे तोडल्याने पूर, भूस्खलन, जमिनीची धूप होणे, जागतिक तापमान वाढ होणे, वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होणे, हवा प्रदूषण होणे, इत्यादी. दुष्परिणाम घडून येतात. म्हणूनच आपण झाडे लावणे आवश्यक आहे, त्याचे आपल्या जीवनात अनेक फायदे आहेत.
वृक्षारोपणाचे उद्देश / फायदे ( Purpose / Benefits of Plantation ):
- जमिनीवरील झाडांची संख्या वाढवणे.
- पर्यावरणामधील जैवविविधता जपणे.
- जंगली प्राणी, पक्षी, जीवजंतू, कीटक यांना हक्काचा अधिवास निर्माण करून देणे.
- जमिनीची धूप होऊ नये.
- पाणी अडवून जमिनीमध्ये जिरवता यावे.
- जमिनीचे प्रदूषण रोखण्यासाठी.
- पावसाचे प्रमाण वाढण्यासाठी वृक्षारोपण खूप महत्त्वाचे आहे.
वृक्षसंवर्धनाचे महत्त्व ( Importance of Arboriculture ):
शहरात झाडांची संख्या तुलनेत कमी आहे. त्यामागे अनेक कारणे असल्याचे लक्षात येते. पण केवळ कारणे शोधून त्यामध्येच अडकून पडण्यापेक्षा वृक्षारोपणावर भर दिला पाहिजे. कारण झाडे जगली तरच शहराचे आरोग्य, पर्यावरण संतुलित राहणार आहे. खरे तर झाडे लावणे आणि ती जगवणे हे राष्ट्रीय कर्तव्यच मानले पाहिजे. त्यादृष्टीने प्रत्येक नागरिकाचा मनापासून सहभाग आवश्यक आहे. कारण महापालिका किंवा कोणत्याही सरकारी यंत्रणेने झाडे लावली तरी प्रत्येक झाडावर लक्ष ठेवणे शक्य होत नाही. नागरिकांनीच सहकार्य कले तर निम्म्यापेक्षा अधिक झाडे जगू शकतील. त्यामुळे वृक्षसंवर्धनाच्या मोहिमेत सर्वांनी सहभागी व्हावे.
वृक्षारोपण हे राष्ट्रीय कर्तव्य ( Plantation is a National Duty ):
झाडांमुळे कोणत्याही घराचे, बंगल्याचे सौंदर्य खुलते. एक प्रकारचा टवटवीतपणा जाणवतो. हीच बाब शहरासाठीही लागू आहे. ज्या शहरांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर झाडे असतात तेथील नागरिकांच्या चेहऱ्यावर तजेलदारपणा असतो. युरोपमधील अनेक शहरांत वृक्षारोपणावर विशेष लक्ष दिले जाते. त्याचे कारणच तेथील नागरिकांमधील जागरुकता हे असावे.
भारतात अलीकडील काळात वृक्षारोपणाविषयी जागरुकता निर्माण झाली आहे. पण त्याचे प्रमाण अपेक्षेएवढे नाही. म्हणूनच जागतिक पर्यावरणदिना निमित्त मोहिमांचा अपेक्षित फायदा होत नाही. हे लक्षात घेऊन नागरिकांचा सहभाग वाढला पाहिजे, तरच झाडे जगतील.
वृक्षारोपण वाढण्यासाठी आपण सर्वांनी मिळून गाव पातळीवर म्हणजेच प्रत्येक लहान मुलांना शाळेपासूनच वृक्ष लागवडीचे महत्त्व समजावून वृक्षारोपण करून घेतले पाहिजे. म्हणजेच येणाऱ्या नवीन पिढीकडून मोठ्या प्रमाणात वृक्ष लागवड केली जाईल. परंतु फक्त वृक्षारोपण करून चालणार नाही. त्यासोबत वृक्षांचे काळजीही घेतली पाहिजे म्हणजेच त्यांना वेळेवर पाणी देणे, खत खत घालने, त्यांची देखभाल करणे हे देखील महत्त्वाचे आहे.
निष्कर्ष / Conclusion
नवनवीन प्रकारचे लहान लहान रोपे एका ठिकाणाहून खोदून दुसऱ्या ठिकाणी लावण्याचा प्रक्रियेला ‘वृक्षारोपण’ किंवा ‘वृक्ष लागवड’ ( Plantation ) असे म्हणतात. त्याचबरोबर बिया पेरून देखील झाडे वाढवली जातात.
FAQs
1. वृक्षारोपण किंवा वृक्ष लागवड म्हणजे काय ? What is Plantation or Tree Planting?
नवनवीन प्रकारचे लहान लहान रोपे एका ठिकाणाहून खोदून दुसऱ्या ठिकाणी लावण्याचा प्रक्रियेला ‘वृक्षारोपण’ किंवा ‘वृक्ष लागवड’ असे म्हणतात.
2. वृक्षारोपण / वृक्ष लागवडीचे महत्त्व का आहे ? Why is Tree Plantation / Tree Cultivation Important ?
झाडांच्या लाकडापासून फर्निचर बनवले जाते. झाडांमधूनही कागद मिळतो. झाडे आणि वनस्पतींच्या कोरड्या पानांपासून कंपोस्ट देखील तयार केले जाते. झाडे आणि वनस्पती आपल्या पर्यावरणाचे रक्षण करतात, म्हणून आपण झाडे तोडू नये. आज आपल्या लोभापोटी आपण झाडे तोडून आपल्या पर्यावरणाची मोठी हानी करत आहोत. त्यामुळे पक्ष्यांची घरे उद्ध्वस्त होत आहेत आणि पर्यावरणही प्रदूषित होत आहे. झाडे तोडल्याने पूर, भूस्खलन, जमिनीची धूप होणे, जागतिक तापमान वाढ होणे, वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होणे, हवा प्रदूषण होणे, इत्यादी. दुष्परिणाम घडून येतात. म्हणूनच आपण झाडे लावणे आवश्यक आहे.
3. वृक्षारोपणाचे उद्देश / फायदे काय आहेत ? What are the Objectives / Benefits of Tree Plantation?
1. जमिनीवरील झाडांची संख्या वाढवणे.
2. पर्यावरणामधील जैवविविधता जपणे.
3. जंगली प्राणी, पक्षी, जीवजंतू, कीटक यांना हक्काचा अधिवास निर्माण करून देणे.
4. जमिनीची धूप होऊ नये.
4. वृक्षसंवर्धन करणे महत्वाचे का आहे ? Why is Tree Conservation Important?
शहरात झाडांची संख्या तुलनेत कमी आहे. त्यामागे अनेक कारणे असल्याचे लक्षात येते. पण केवळ कारणे शोधून त्यामध्येच अडकून पडण्यापेक्षा वृक्षारोपणावर भर दिला पाहिजे. कारण झाडे जगली तरच शहराचे आरोग्य, पर्यावरण संतुलित राहणार आहे. खरे तर झाडे लावणे आणि ती जगवणे हे राष्ट्रीय कर्तव्यच मानले पाहिजे.
आजच्या या वृक्षारोपण ( Plantation ) – सेंद्रिय शेती व प्रकार / Types of Organic Farming लेखातील माहिती आपणास कशी वाटली नक्की सांगा. अशा नवनवीन शेती विषयक माहितीसाठी Green Sheti ला अवश्य भेट द्या आणि कोपऱ्यातील बेल आयकॉनवर क्लिक करून Subscribe करा.
Related Topics
- सेंद्रिय शेती विरुद्ध रासायनिक शेती / Organic Farming Vs Chemical Farming
- गोमूत्र ( Cow Urine ) – सेंद्रिय खते व प्रकार / Types of Organic Fertilizers
- निर्वाह शेती ( Subsistence Farming ) – शेती व प्रकार / Agriculture & Types of Farming
- माशांचे खत ( Fish Manure ) – सेंद्रिय खते व प्रकार / Types of Organic Fertilizers